Sürdürülebilir turizm, turizm faaliyetlerinin doğal ve kültürel kaynaklara zarar vermeden, gelecekte de bu kaynakların aynı şekilde kullanılabilmesini hedefleyen bir yaklaşımı ifade eder. Bu turizm türü, ziyaret edilen bölgelerdeki ekolojik dengeyi korurken, ekonomik ve sosyal faydaların adil bir şekilde dağıtılmasını amaçlar. Sürdürülebilir turizm, çevrenin korunmasını ve kültürel mirasın devamlılığını sağlarken, aynı zamanda yerel halkın yaşam kalitesini artırmayı hedefler.
Sürdürülebilir turizm kavramı, farklı turizm türlerinin geliştirilmesi sürecinde benimsenmesi gereken ilkeleri tanımlar. Bu ilkeler doğrultusunda, turizm faaliyetlerinin toplum ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirmek ve yerel ekonomiye katkıda bulunmak ön plandadır. Sürdürülebilir turizm, ziyaretçilerin ve yerel halkın ihtiyaçlarını karşılayarak, uzun vadeli fayda sağlamayı amaçlar.
Sürdürülebilir Turizm Neden Önemli?
Sürdürülebilir turizm, turizm sektörünün çevresel, sosyal ve ekonomik sürdürülebilirliği sağlayarak, hem bugünün hem de gelecek nesillerin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde gelişmesini hedefleyen bir yaklaşımdır. Bu turizm anlayışı, doğal ve kültürel mirasın korunmasını, yerel ekonomilere katkı sağlamayı ve toplumların yaşam kalitesini artırmayı amaçlar. Peki, sürdürülebilir turizm neden bu kadar önemlidir?
Çevresel Koruma
Sürdürülebilir turizmin en önemli unsurlarından biri çevresel korumadır. Turizm faaliyetleri, doğal kaynakların aşırı kullanımı, çevre kirliliği ve habitat tahribatı gibi olumsuz etkiler yaratabilir. Sürdürülebilir turizm, bu olumsuz etkileri en aza indirerek, doğal alanların korunmasını ve biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesini sağlar. Özellikle Türkiye gibi zengin doğal güzelliklere sahip ülkelerde, çevresel sürdürülebilirlik büyük bir önem taşır. Örneğin, Kapadokya’nın peri bacaları, Pamukkale’nin travertenleri ve Kaş’ın su altı zenginlikleri, sürdürülebilir turizm uygulamaları sayesinde korunabilir ve gelecek nesillere aktarılabilir.
Kültürel Mirasın Korunması
Sürdürülebilir turizm, aynı zamanda kültürel mirasın korunmasına da büyük katkı sağlar. Turizm, yerel kültürlerin tanıtılmasına ve yaşatılmasına olanak tanırken, aynı zamanda bu kültürlerin aşırı turizm baskısı altında zarar görmesini de engeller. Türkiye’nin zengin tarihi ve kültürel mirası, sürdürülebilir turizm yaklaşımları ile korunabilir. İstanbul’un tarihi yarımadası, Safranbolu’nun Osmanlı evleri ve Efes Antik Kenti gibi kültürel değerler, sürdürülebilir turizm sayesinde gelecek kuşaklara aktarılabilir.
Ekonomik Kalkınma
Sürdürülebilir turizm, yerel ekonomilere sürdürülebilir ve uzun vadeli ekonomik faydalar sağlar. Turizm sektörü, yerel halk için istihdam olanakları yaratırken, aynı zamanda yerel üreticiler ve hizmet sağlayıcılar için de gelir kaynağı oluşturur. Türkiye’de turizm sektörü, ekonomik kalkınmanın önemli bir unsuru olarak öne çıkar. Sürdürülebilir turizm, özellikle kırsal bölgelerde ekonomik kalkınmayı destekleyerek, yerel halkın gelir düzeyini artırabilir ve yaşam kalitesini yükseltebilir.
Sosyal Sürdürülebilirlik
Sürdürülebilir turizm, toplumsal eşitliği ve sosyal sürdürülebilirliği de destekler. Bu turizm anlayışı, yerel halkın turizm faaliyetlerinden adil ve eşit bir şekilde faydalanmasını sağlar. Aynı zamanda, turizm sektöründe çalışanların haklarının korunmasını ve iş güvenliğinin sağlanmasını hedefler. Türkiye’de sürdürülebilir turizm uygulamaları, sosyal sürdürülebilirliği destekleyerek, turizmin toplumsal faydalarını artırabilir.
Türkiye Açısından Değerlendirme
Türkiye, doğal ve kültürel zenginlikleri ile dünya turizminde önemli bir yere sahiptir. Ancak, bu zenginliklerin korunması ve sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesi büyük bir önem taşır. Türkiye’nin turizm stratejilerinde sürdürülebilirlik prensiplerini benimsemesi, ülkenin turizm potansiyelini artırırken, aynı zamanda doğal ve kültürel mirasın korunmasına da katkı sağlayacaktır. Sürdürülebilir turizm, Türkiye’nin turizm gelirlerini artırırken, yerel halkın refahını yükseltecek ve turizmin uzun vadeli gelişimini destekleyecektir.
Sürdürülebilir Turizmin Temel İlkeleri
Sürdürülebilir turizm, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) ve Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) tarafından belirlenen bazı temel ilkeleri içerir. Bu ilkeler, ekonomik süreklilik, yerel kalkınma, istihdam kalitesi, sosyal katılım, ziyaretçi memnuniyeti, yerel kontrol, toplumsal refah, kültürel zenginlik, fiziki bütünlük, biyolojik çeşitlilik, kaynakların verimli kullanımı ve çevresel etki gibi konuları kapsar. Bu ilkeler doğrultusunda, turizm faaliyetlerinin sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesi ve geliştirilmesi amaçlanır.
Ekonomik Süreklilik
Ekonomik süreklilik, turizm güzergâhlarının ve girişimlerinin uzun vadede fayda sağlamaya devam edebilmesi için tasarlanan politikaların yerelde uygulanabilirliğini sağlar. Bu ilke, turizm işletmelerinin ulusal ve uluslararası düzeyde rekabet edebilirliğini artırmayı hedefler. Yerel ekonomiyi destekleyen turizm faaliyetleri, bölge halkının ekonomik refahını artırır ve sürdürülebilir kalkınmayı teşvik eder.
Yerel Kalkınma ve İstihdam Kalitesi
Yerel kalkınma, ziyaretçilerin yerel üretici ve hizmet sağlayıcılarla buluşmasını teşvik ederek, turizmin ev sahibi destinasyona katkısını artırmayı amaçlar. Bu ilke, turizm ile yaratılan yerel istihdamın sayısını ve kalitesini artırmak için mesleki uzmanlaşmayı destekler. Turizm faaliyetlerinin sosyal ve ekonomik faydaları, genele yaygın ve adil bir biçimde dağıtılır. Ekonomik ve sosyal olarak dezavantajlı kesimlere sağlanan fırsatlar ve gelirler iyileştirilir.
Çevresel Etki ve Biyolojik Çeşitlilik
Sürdürülebilir turizm, çevresel etkileri en aza indirmeyi hedefler. Turizm işletmeleri ve ziyaretçilerden kaynaklanan hava, su ve toprak kirliliği ve atık üretimi azaltılmaya çalışılır. Doğal alanların, yaşam alanlarının, yaban hayatının ve endemik türlerin korunmasını destekler. Bu uygulamalar sırasında koruma-kullanma dengesi gözetilerek, çevresel bilinci artırmayı amaçlar.
Kültürel Zenginlik ve Toplumsal Refah
Sürdürülebilir turizm, tarihi mirasa, özgün kültüre ve yerel geleneklere saygı duyar. Bu değerlerin korunması ve artırılması için çaba gösterir. Ayrıca, yöre halkının sosyal yapı ve kaynaklara, imkanlara ve yaşam destek sistemlerine erişimini sağlayarak, yaşam kalitelerini muhafaza etmeyi ve iyileştirmeyi hedefler.
Ziyaretçi Memnuniyeti ve Sosyal Katılım
Ziyaretçilere güvenli, tatmin edici ve sürdürülebilir bir deneyim sunmak, sürdürülebilir turizmin önemli ilkelerindendir. Irk, cinsiyet, engellilik hali veya yaş gibi ayrımcılık yapılmaksızın, tüm ziyaretçilere eşit ve kaliteli hizmet sunulur. Turizm faaliyetlerinin planlama ve yönetim aşamalarında yerel yönetimlerin, bölge halkının ve sivil toplumun katılımı sağlanır.
Sürdürülebilir Turizmin Geleceği
Sürdürülebilir turizm, gelecekte turizm sektörünün sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmasında önemli bir rol oynamaktadır. Turizm faaliyetlerinin doğal ve kültürel kaynakları koruyarak, yerel ekonomilere katkıda bulunması ve toplumsal refahı artırması hedeflenmektedir. Bu doğrultuda, sürdürülebilir turizm ilkelerinin benimsenmesi ve uygulanması, geleceğin turizm anlayışında büyük bir öneme sahiptir.
Türkiye ve Dünyadan En İyi Sürdürülebilir Turizm Örnekleri
Sürdürülebilir turizm, doğal ve kültürel mirası korurken, yerel halkın refahını artırmayı ve ekonomik kalkınmayı desteklemeyi amaçlayan bir yaklaşımdır. Türkiye ve dünya genelinde birçok başarılı sürdürülebilir turizm uygulaması bulunmaktadır. İşte bu alanda öne çıkan bazı örnekler:
Türkiye’den En İyi Sürdürülebilir Turizm Uygulamaları
Kapadokya
- Balon Turları ve Mağara Otelleri: Kapadokya, benzersiz doğal güzellikleri ve tarihi dokusuyla dikkat çeker. Bölgedeki balon turları ve mağara otelleri, çevre dostu ve kültürel mirası koruyan sürdürülebilir turizm örnekleridir.
- Yerel Üreticilerin Desteklenmesi: Kapadokya’da yerel el sanatları ve tarım ürünleri, turistlere sunularak bölge ekonomisine katkı sağlanmaktadır.
Fethiye
- Likya Yolu: Fethiye’deki Likya Yolu, doğa yürüyüşleri ve tarih meraklıları için sürdürülebilir bir turizm rotasıdır. Yürüyüş yolu, çevresel sürdürülebilirlik ilkelerine uygun olarak korunmakta ve işletilmektedir.
- Çevre Dostu Konaklama: Fethiye’de birçok otel ve pansiyon, enerji verimliliği ve su tasarrufu sağlayan uygulamalarla sürdürülebilir turizme katkı sağlamaktadır.
Kaş
- Dalış Turizmi: Kaş, su altı zenginlikleri ve doğal güzellikleri ile ünlüdür. Bölgedeki dalış merkezleri, deniz ekosistemini koruyarak sürdürülebilir turizmi desteklemektedir.
- Ekoturizm Tesisleri: Kaş’ta, çevreye duyarlı ekoturizm tesisleri, yerel kültürü ve doğayı koruyarak sürdürülebilir turizmin gelişimine katkıda bulunmaktadır.
Dünyadan Sürdürülebilir Turizm Uygulamaları
Kosta Rika
- Ekolojik Rezervler ve Milli Parklar: Kosta Rika, biyolojik çeşitliliği ve doğal güzellikleriyle tanınır. Ülkenin yüzde 25’inden fazlası koruma altındaki milli parklar ve rezervler tarafından kaplanmıştır. Bu alanlarda sürdürülen ekoturizm faaliyetleri, çevresel farkındalığı artırırken yerel ekonomiye de katkıda bulunur.
- Karbon Nötr Politikalar: Kosta Rika, karbon nötr turizm politikaları ile dünya çapında örnek teşkil eder. Ülkedeki birçok turizm işletmesi, karbon ayak izini azaltmak için yenilenebilir enerji kaynakları kullanmakta ve karbon dengeleme projelerine yatırım yapmaktadır.
İzlanda
- Jeotermal Enerji Kullanımı: İzlanda, jeotermal enerji kaynakları sayesinde sürdürülebilir turizmde öncü ülkelerden biridir. Oteller ve kaplıcalar gibi turistik tesisler, jeotermal enerji kullanarak enerji verimliliği sağlar ve çevresel etkilerini en aza indirir.
- Doğa Koruma ve Sürdürülebilir Turizm: İzlanda’nın vahşi doğası ve doğal güzellikleri korunmakta ve sürdürülebilir turizm faaliyetleri ile desteklenmektedir. Turistlere, doğaya zarar vermeden çevreyi keşfetme ve deneyimleme fırsatı sunulmaktadır.
Yeni Zelanda
- Maori Kültürü ve Doğa Turizmi: Yeni Zelanda’da, Maori kültürü ve gelenekleri ile entegre edilmiş sürdürülebilir turizm uygulamaları mevcuttur. Turistler, Maori kültürünü tanırken aynı zamanda doğa turlarına katılarak çevre bilincine katkıda bulunur.
- Korunan Alanlar ve Ekoturizm: Ülkede birçok korunan alan ve milli park, sürdürülebilir turizm faaliyetlerine ev sahipliği yapmaktadır. Bu alanlarda yürüyüş, kuş gözlemi ve doğa fotoğrafçılığı gibi aktiviteler yaygındır.
Butan
- Brüt Ulusal Mutluluk ve Sürdürülebilir Turizm: Butan, Brüt Ulusal Mutluluk (GNH) konsepti ile dünyada benzersiz bir yaklaşıma sahiptir. Turizm sektörü de bu konsepte uygun olarak, çevresel sürdürülebilirliği ve kültürel mirası korumayı hedefler. Ülkedeki turist sayısı sınırlı tutulmakta ve yüksek turizm vergileri ile sürdürülebilirlik teşvik edilmektedir.
- Yerel Toplum ve Kültürün Desteklenmesi: Butan’da turizm faaliyetleri, yerel toplumu ve kültürü destekleyici şekilde organize edilmektedir. Turistler, yerel yaşamı ve kültürü deneyimleyerek bölgeye ekonomik katkı sağlar.
Bu örnekler, sürdürülebilir turizmin dünyada ve Türkiye’de nasıl uygulanabileceğine dair ilham verici modeller sunmaktadır. Doğal ve kültürel mirasın korunması, yerel halkın refahının artırılması ve ekonomik kalkınmanın desteklenmesi, sürdürülebilir turizmin temel prensipleridir. Bu yaklaşımların yaygınlaşması, gelecek nesiller için daha sağlıklı ve yaşanabilir bir dünya bırakmak adına büyük önem taşımaktadır.
Sürdürülebilir Turizm Sertifikası Nedir ve Nasıl Alınır?
Sürdürülebilir turizm sertifikası, turizm işletmelerinin çevresel, sosyal ve ekonomik sürdürülebilirlik kriterlerine uyumunu belgeleyen önemli bir belgedir. Bu sertifika, işletmelerin sürdürülebilirlik ilkelerini benimsediğini ve uyguladığını gösterir. Türkiye’de bu sertifikayı almak, hem yasal bir gereklilik hem de işletmenin uluslararası alanda tanınması ve rekabet avantajı kazanması açısından büyük önem taşır.
Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Turizm Tanıtım ve Geliştirme Ajansı (TGA) ile birlikte 2022 yılında Sürdürülebilir Turizm Programı‘nı başlatmıştır. Bu program, Türkiye’de turizm sektörünün sürdürülebilir bir biçimde büyümesini teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Program kapsamında oluşturulan Türkiye Sürdürülebilir Turizm Endüstri Kriterleri (TR-I), Küresel Sürdürülebilir Turizm Konseyi (GSTC) kriterlerine uyumlu olup, toplamda 42 kritere sahiptir.
Sertifikasyon süreci üç aşamada gerçekleşir. İlk aşamada, işletmeler 14 temel kriteri karşılayarak çevresel ve sosyal sürdürülebilirlik uygulamalarının başlangıç seviyesinde uygulanmasını sağlar. İkinci aşamada ise toplamda 29 kriteri karşılayan işletmeler, daha ileri seviyede sürdürülebilir uygulamaları hayata geçirir. Üçüncü ve son aşamada, tesisler tam anlamıyla GSTC kriterlerine uygun olarak faaliyet gösterdiğini belirten belgeyi alır ve toplamda 42 kriteri karşılamış olur.
Başvuru sürecinin ilk adımı, mevcut durum analizi yapmaktır. İşletmeler, mevcut sürdürülebilirlik uygulamalarını ve eksiklerini analiz eder. Ardından personelin sürdürülebilirlik konusunda eğitilmesi sağlanır ve gerekli belgeler hazırlanır. Bu belgeler arasında işletmenin çevresel politikaları, enerji ve su tüketim raporları, atık yönetimi planları gibi dokümanlar bulunur. Türkiye’de sürdürülebilir turizm sertifikası vermeye yetkili kurumlara başvuru yapılır. Bu kurumlar arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı, yerel yönetimler veya akredite sertifikasyon kuruluşları yer alabilir.
Yetkili kurum, işletmenin sürdürülebilirlik kriterlerine uyumunu denetler ve bu denetimler yerinde inceleme, belgelerin incelenmesi ve işletme faaliyetlerinin gözlemlenmesi şeklinde gerçekleşir. Denetim sonucunda işletmenin sürdürülebilirlik kriterlerine uyup uymadığı değerlendirilir ve uygun bulunan işletmelere sürdürülebilir turizm sertifikası verilir. Sertifikaların belirli bir geçerlilik süresi vardır ve süre sonunda yeniden değerlendirme yapılır, sertifika yenilenir.
Sürdürülebilir turizm sertifikası, birçok avantajı beraberinde getirir. Sertifika, hem T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı hem de GSTC logosunu taşıdığı için uluslararası bir prestije sahiptir. Ayrıca 2022/2 sayılı genelgeye göre, 2022 yılından itibaren tüm konaklama tesislerinin en az I. Aşama Sürdürülebilir Turizm Belgesi’ni alması zorunludur.
Sertifikaya sahip oteller, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın resmi web sitesinde duyurulmakta ve bu sayede dijital tanıtım imkanına sahip olmaktadır. Ayrıca sertifikaya ait logo, tesislerin müşterilere görebileceği yerlere asılır ve kare kod ile bu logoya tıklanıldığında tesisin tüm denetleme bilgilerine erişim sağlanır, bu da müşteri güvenini artırır.
